DOLAR
EURO
ALTIN
BIST
Adana Adıyaman Afyon Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir K.Maraş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak
İstanbul °C

 BİR İŞ GÜVENLİĞİ UZMANINI GECELERİ UYUTMAYACAK ON YENİ AKIM

Dr. İbrahim Oğur
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ, İŞ HUKUKU UZMANI, EĞİTMEN, DANIŞMAN, BİLİRKİŞİ
25.10.2023
544
A+
A-

BİR İŞ GÜVENLİK UZMANINI GECELERİ UYUTMAYACAK ON YENİ AKIM

GİRİŞ:

2020 Yılların gelmesi ile birlikte, dünyada olduğu gibi, ülkemizde de irili ufaklı, hatta bazıları daha büyük ölçüde olan İşyerleri, işletmeler 2020’den bu yana çok değişti. Meydana gelen bu değişim ise, daha önceki yapıya göre alınmış olan güvenlik stratejilerini ortadan kaldırarak, tamamen geçersiz kıldı.

Bu bağlamda, biz İş Güvenliği Uzmanları olarak bu yeni gerçeklerle tanışmak ve İş Sağlığı ve Güvenliğinin temelinde olan PROAKTİF davranışları dikkate alarak   İSG Yaklaşımlarımızı  bu yeni akıma uygun olarak değiştirmeliyiz;

Bunu yapmadığımız takdirde, önümüzdeki günlerde/yıllarda daha geniş organizasyonel zorlukların bizi beklediğini asla unutmamalıyız.

Bugün ela alacağım bu makalede, 2020 Yılları ile birlikte ortaya çıkan bu   On yeni Akım (TREND) İşletme ve işyerlerimizde ki genel Performansı, İSG kültürünü ne derece etkilediğini, kendimce sıraladığım bu 10 yeni Akımın ne olduğunu, bu akım karşısında İSG UZMANLARI olarak ne gibi yeni bir stratejiye ihtiyacımız olduğunu açıklamaya çalışacağım.

İŞYERİ VE İŞLETMELER İÇİN TEHLİKE YARATACAK 10 YENİ AKIM

Daha öncede çeşitli vesilelerle değindiğim makalelerimde, 2023 yılı itibariyle Mükemmelliğe Giden Köprünün kurulabilmesi ve İşletme/işyerlerimizde Sürdürülebilir Performansın yakalanabilmesi için bir köprü kurma metaforunu kullanarak bir işletmede sürdürülebilir mükemmellik inşa etmek için neler gerektiğine değinmiştim.

Ayrıca; İş Güvenliğini sağlamanın bir Mühendislik anlayışı ve yaklaşımı ile mümkün olacağına ilişkin bilimsel veriler olmasına karşın, İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı ile ilgili yapımızın geriye doğru götürülmesinin, İSG Uzmanlarının Mühendislik dalından daha aşağı eğitim alanlarına indirgenmesinin ne kadar tehlikeli olacağına değinmiştim.

Buradan hareketle, işletme İşyerleri Yöneticilerini, İSG Uzmanlarını, Akademik Kadrolarımızı, bu konuda sürekli uyarmış ve bu indirgemenin İSG DENETİMİ ve YAPILANMASI açısından ne derece tehlikeli olduğunun üstünü hep çizmiştim.

Yine, Politikacı, İş Adamı, işletme Sahipleri tarafından yapılan baskılarla, İSG alanında ki, DENETİM ve YAPILANMAYA yönelik çalışmaların askıya alınmasının,  (Örn. Kamu işyerlerindeki İSG Yapılanmasının ertelenmesi vb.) gevşetilmesinin İŞVEREN – ÇALIŞAN- KAMU arasında oluşturulacak ortak İSG KÜLTÜRÜ köprünü  ne derece geciktireceğini, zorlayacağını ve geçecek bu süreç içerisinde beklenmedik şeylerin meydana geleceği konusunda uyarılarda bulunmuştum.

Bu nedenle, gerek Kamu tarafında yer almış bir Denetim Elamanı (İŞ MÜFETTİŞİ) ve gerekse Özel Sektör tarafında Danışman ve bilahare Özel Sektörde hizmet üreten başta DETAM; https://www.detam.com.tr/   gibi  bir çok DENETİM, EĞİTİM ve DANIŞMANLIK üst kuruluşlarının oluşumuna yol açan kişi olarak, gelecek, potansiyel stres faktörlerine karşı sürekli tetikteydim. Bu açıdan bakıldığında gönlüm rahat. Çünkü, elimden gelen ancak buydu ve buna da devam ediyorum.

Ne yazık ki bugün bu tehlikeler hemen hemen, her yerde yalnızca güvenlik performansını ve güvenlik kültürünü etkilemekle kalmamakta, aynı zamanda yayılmaya devam etmektedir. Bugün pek çok işyerinde gözlemlenen ve benim gibi, diğer İSG UZMANLARINI ve işyeri Güvenlik Birimlerini ilgilendirmesi gereken bu göstergeleri (Eğilimleri) ortaya koymaya çalışacağım. Umarım bir nebze de olsa kakı sağlamış olurum.

 

  1. İŞYERİ VE İŞLETMELERDE İSG ALANINDA UZMANLAŞMA AZALMAKTADIR.

Bu durum, İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatının gevşetilerek, önüne gelenin OSGB Kurması, önüne gelenin, göstermelik eğitim ve sınavlarla İSG UZMANI olması, Daha önce kurulmuş, alt yapısı sağlam olan OSGB’ ler ile YENİ KURULACAK olan OSGB’ ler arasında NOHAW denilen DENEYİM, TEÇRÜBE ve LİYAKAT esasının hiçbir değerinin kalmaması ile ortaya çıkmıştır.

Bugün İSG alanında ki hizmet alımları, işletme ve işyerlerinin SATIN ALMA BİRİMLERİNCE yönetilen ve MAL GİBİ SATIN ALINIP PAZARLIĞI YAPILAN bir İŞ alanına indirgenmiştir. Böyle olunca da KADRO, KALİTE ve ALT YAPI üstünlüğü ile kazanılmış olan NOHAW Faktörleri ortadan kalkmakta ve İSG HİZMETİ, “En ucuz verenin ipi göğüslediği” bir HİZMET ALIMINA dönüşmektedir.

Bu durum ise, bir takım yasal olmayan yollara başvurulmasına, İSG KÜLTÜRÜNÜN Yozlaşmasına, İSG alanında oluşacak bilgi seviyesinin ve İSG Yeterliliğinin azalmasına yol açmaktadır. Acilen İSG Hizmetlerinin bu dar alandan çıkartılması, hizmet üretecek İSG Profesyoneli ücretleri üzerine inşadan var geçilmesi ve OTORİTE MERCİLERİNCE belirlenecek TAVAN VE TABAN uzman ücretleri üzerinden, tıpkı YAPI DENETİM FİRMALARINDA olduğu gibi bir ücretlendirme sistemi ile çalıştırılması gerekmektedir. Bunun yanında köklü OSGB Firmaların kurulabilmesi ve ülke içerisinde yapılanmasının sağlanması için OSGB KURULMASINDA YER ALAN IL SINIR BARAJI kaldırılmalıdır.

  1. ÇALIŞANLARIN İŞYERİNE BAĞLILIK ORANLARI DÜŞMEKTEDİR.

Daha önce Gelişmiş ülkelerde uygulaması olmakla birlikte Özellikle COVİD 19 ile birlikte tüm Dünyaya yayılan “uzaktan çalışma Modeli” ile, çalışanların işletme ve işyerlerine bağlılık oranları düşmekte, çalışanların kuruluşlarının misyon ve amacına bağlılıkta sapmalar meydana gelmektedir. Bunun önlenmesi için, uzaktan çalışma modellerinde, işletme ile çalışan arasında ki köprüyü oluşturacak, yapısal oluşumların (Örneğin; oluşturulacak teknik yazılım zorunluluğu getirilmesine ve tüm işlemlerin bu sistem üzerinden yürütülmesi ile,  İşletme ve çalışan arasında ki bağ sürekli sıcak ve canlı tutulmalıdır)

  1. İŞLETMELERDE DAHA AZ EĞİTİM UYGULAMAKTA VE VERİLECEK EĞİTİMLERDE YENİ PERSONEL KULLANILMAKTADIR.

Bilindiği üzere eğitim başlı başına bir uzmanlık alanı olup, Bütün medeniyetlerde “Beşikten Mezara kadar” değimiyle süre giden bir olguya dayanmaktadır.

İSG Alanında, 15 Günlük Kurs ve arkasından gelen 2 Saatlik Sınav ile, Yetiştirilen bir Uzman ancak, oluşturulmuş olan bu sistem içerisinde, kendisine verilecek, plan çerçevesinde Polisiye sistemle elinde ki çizelgeye göre, bir DENETİM gözcüsü olarak çalışabilir.

Hal bu iken, bu kişilere (C UZMAN) ayrıca İSG EĞİTİMLERİNİN’ de verilmesinde yetki tanınması, hatta bu eğitimler için ayrıca, alınacak İSG Hizmetleri içerisinde, bir süre dahi konulmayarak, bu sürenin İŞVERENLER İÇİN getirilmiş işçi başı hizmet kalemi içerisinde yer alması adeta bir komedidir.

Eğitim kendi başına bir uzmanlık alanı olup, Pedagojik Formasyon yanında daha birçok LİYAKATE dayanmak durumundadır.

Ancak, İSG alanında NOHAWIN kalkması, deneyimli olan kurum ve kuruluşların sırf fiyat/maliyet yaklaşımı ile devreden çıkmaları nedeniyle, bu alan, tecrübesiz İSG KURUM ve Kurumlarına kalmakta, uygulanan Daha az eğitim ve yeni gelen uzmanlarca verdirilen eğitimler ile eğitim seviyesi düşürülmektedir.  Diğer yandan, yeni çalışanlar yeni çalışanları eğitmekte, yeni çalışanların işlerinde eğitilmesi için gereken süre azalmaktadır.  Bu durum ise, işle ilgili tehlike ve risklerin, yorumlanması ve anlaşılmasında ortaya konulacak mantaliteyi azaltan bir kültür yaratmaktadır.

  1. İSG ÇALIŞMALARINDA DAHA FAZLA DÜZELTME GEREĞİ DUYULAN (DÖF )LER ORTAYA ÇIKMAKTADIR.

Bilindiği üzere ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi, diğer yönetim sistemlerinde olduğu gibi, Uygulanan Sistemin iç ve dış denetimlerle sürekli denetlenmesine ve denetimde tespit edilen hususlar için DÖF (Düzeltici Önleyici Faaliyetler) açılması esasına, bir başka değişle PUKO (Planla, Uygula, Kontrol Et ve Onayla) Döngüsüne dayanır.

Yasal Yaptırımlar (Örneğin; 6331 Sayılı Mevzuat ve ekleri) işçinin korunmasına ilişkin işveren yükümlülüklerini ortaya koyarken, tehlikenin temelden ortadan kaldırılması esasına öngörmüştür.

Buradan hareketle DÖF istenmeyen olayların arızi olarak ortaya çıkması halinde yapılacaktır. Çünkü, İSG Çalışmaları PROAKTİF Yaklaşımla, Tehlike ve Risklerin ortaya çıkmadan önlenmesi esasına dayandırıldığı için ortaya çıkan her DÖF esasında, görülmemiş, gözden kaçmış bir tehlike ve risk demektir.

Ayrıca, DÖF demek, KIRTASİYE, EVRAK İŞi DEMEK, AÇILMIŞ OLAN DÖF İÇİN ZAMAN HARCAMAK DEMEK ve belki de İLAVE KKD (kişisel Koruyucu Donanım) demektir.

İşyerinde ortaya çıkan; Bir yaralanma sonrasında gerçekleştirilen, onlarca hatta yüzlerce düzeltici önlemi kontrol hiyerarşisine göre karşılaştırdığımızda, bunların çoğu ek idari kontroller veya KKD kategorisine girdiğini görmekteyiz.

Bu temayı, NOHAW sız İSG Kurumları ile çalışma, verilecek İSG Eğitimlerinin rast gele Kurum ve kişilerden alınması, eğitimlerin küçümsenerek, özen gösterilmeyerek, hizmet alınan yeni İSG UZMALARINA verdirilmesi, ek hata benzeri durumlar yaratarak, açılacak DÖF Sayısını artırmaktadır.

  1. GEREK KAMU DENETMENLERİ VE GEREKSE 3. GÖZ UZMAN KURULUŞLAR TARAFINDAN YAPILACAK BAĞIMSIZ İSG DENETİMLERİNİN AZALMASI

Bilindiği üzere, İSG Çalışmalarının Temelinde RİSK TESBİTİ, Tespit edilmiş olan Bu Risklere karşı önlem alınması ve alınmış olan tedbirlerin iç ve Dış Denetimlerle ( İş Müfettişleri tarafından yapılan Kamu Denetimi ve Özel Sektör Kuruluları tarafından verilen Bağımsız 3.Göz Denetimleri ) sürekli olarak gözden geçirilmesi esasına dayanmaktadır.

Bütün bu denetimlerin amacı, Sürdürülen iş ve faaliyet sürecinde, yapılan işin, çalışan, işletme, üretim ve Üçüncü kişiler ile Çevre üzerinde tehlike yaratmasına engel olmaktır. Bu nedenle, yapılan iş ne olursa olsun. (Özellikle TEHLİKELİ ve ÇOK TEHLİKELİ İŞLER) üretim sürecinde her zaman gözlemlenir ve istenmeyen bir olayla sonuçlanmadan önce etkileri ele alınmak üzere proaktif bir yaklaşım ile ele alınır.

İSG çalışmalarında DENETİM demek; proaktif olarak sapmaları aramak için her alanda (sahada veya yerde) var olabilecek, birinci ve ikinci basamak Tehlike ve Güvenlik sapmalarını sürekli olarak, bu işte uzman olan denetim ve güvenlik profesyonelleriyle gözlemlenmesidir.

Geldiğimiz bu düzeyde, İSG alanında NOHAW ın önemsenmemesi nedeniyle, İSG Sektöründe İSG Profesyoneli unvanı altında yer alan kişilerin deneyim düzeyleri de azalmakta, Sektörde, yer alan kişilerin işin güvenli bir şekilde gerçekleştirilmesi gereken standartlar hakkında daha az teknik veya operasyonel bilgiye sahip olmalarına yol açmaktadır. https://www.detam.com.tr/bagimsiz-3-goz-denetimleri-2/

  1. MEYDANA GELEN KAZA VE ÖLÜMLERİN NORMAL OLARAK KABUL EDİLMESİ

Gelinmiş olan son aşamada, İş Kazalarında meydana gelen Yaralanma ve ölüm  olayları normal bir olaymış gibi karşılanırken,  birden fazla kişi ölümlerinin  ( Maden kazası, Tren Kazası, Köprü Ayağı çökmesi vb. ) dahi kanıksanmadığına şahit olmaktayız.

Bunu biz İSG UZMANLARI bu durumu “ İş kazalarında  Sapkınlığın normalleştirilmesi” olarak tanımlamaktayız. Bütün bunlara, Daha önce DÖF, DENETİM EKSİKLİĞİ, EĞİTİMSİZLİK, STANDARTLARI UYGULANMASI, TECRÜBESİZ İSG UZMANI İSTİHDAMI, İŞİN PLANLAMA ŞEKLİNDE AYKIRI YÜRÜTÜLMESİ, vb. Birçok öğeyi neden olarak gösterebiliriz.

Bütün bu olaylar meydana gelen yaralanma ve ölümlerin normal hale gelmesine, İSG KÜLTÜRÜNÜN   oluşmasına, engel olmaktadır.

  1. İSG TEDARİK ZİNCİRİNDE MEYDANA GELEN AKSAKLIK

İSG Kültürünün oluşturulamadığı işyeri ve işletmelerde, hala denetimlerde tespit edilmiş olan eksikliklere, bir başka değişle açılmış olan         DÖFLERİN giderilmesine yönelik aksaklıklar, bu aksaklıkların giderilmesi için yapılması gereken, Bakım, Onarım, Ölçüm, Mekanik Kontrol vb. hususlarda yapılması gereken Tedarik zincirindeki aksaklıkların devam ettiğini görmekteyiz.

Bu durum ise; İşletme ve işyerinde yürütülen üretim veya üretkenlik hedeflerinin karşılanmasında, gereken operasyonel işlemlerin aksamasına ve bu nedenle, operasyonun başında olan ara  liderlerin stresinin artmasına neden olmaktadır.

Diğer taraftan, tespit edilmiş olan eksikliğin giderilmemiş olması, zaman zaman, çalışanların işi gerekli parça, ekipman, kimyasal vb. olmadan yerine getirmesine yol açarak, tehlikelere zemin hazırlamaktadır. https://www.detam.com.tr/laboratuvar-olcum-kontrol/muayene-kurulusu-ts-en-iso-17020/

  1. ORTAM İLE İLGİLİ GEREK ÜLKE VE GEREKSE İŞYERİ BAZINDA ARTAN KAYGI VE ZİHİNSEL SAĞLIK SORUNLARI

Son zamanlarda özellikle COVİD 19 sonrası ortaya çıkan ekonomik buhran ve durgunluğun ülkemizde yaratmış olduğu yüksek enflasyon nedeniyle, alım gücünün azalması, Artan kaygı, stres ve zihinsel sağlık sorunlarına yol açmış ve buna bağlı olarak şiddetli travmatik olayların hatta intiharların artmasına neden olmuştur.

Bu şükürler olsun ki, ülkemizde yeterince endişe verici boyuta ulaşmamış da olsa da işyerinde ve daha geniş topluluklarda gerginliklere yol açmaktadır. Bu durumda bireyleri, kitleleri istemeden tetiklemekle ilgili endişelere yol açmaktadır.

İSG alanında faaliyet gösteren İGUD; http://igudernegi.org/ İş Güvenliği Uzmanları Derneğinde ki görevim nedeniyle birçok operasyonel lider görevleri ve İSG Uzmanları ile yapmış olduğu görüşmelerde, Derneğimize özellik İSTANBUL İŞ MAHKEMELERİNDEN gelen Bilirkişilik incelemelerine daya olarak ilgili Mahkeme Başkanlığı ile yapmış olduğum görüşmelerde, Uzmanların görev yaptıkları yerlerde nerede ise, işi durdurma veya çalışanı işten alıkoyma noktasına geldiklerini, bu durumu Bakanlık ve ilgili yerlere ihbar etmek durumunda kalındığını, ancak buna rağmen güvensiz ortamların devam ettiğine ilişkin yakınmalarla, Mahkeme Başkanlarının ise, daha etkin düzenlemeler yapılması gerektiğine ilişkin ifade ve görüşleri ile  karşılaşmaktayım. Diğer yandan Birçok uzmanda, işini kaybetme korkusu ile güvensiz ve riskli bu durumlar hakkında konuşma konusundaki tereddütlerini dile getirmektedir.

  1. MESLEK HASTALIKLARI YAYILMAKTA VE BUNA DAYALI ÖLÜM ORANLARI ARTMAKTADIR.

2012 Yılı itibariyle uygulamaya giren 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun üzerinden yaklaşık 11 Yıl geçmesine rağmen (Esasen İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili mevzuatımız çok eski ve 1926 Yılına dayanmaktadır) maalesef Ölümler azalmıyor hatta artıyor. Potansiyel ciddi yaralanma veya ölüm risklerini proaktif olarak belirlemeye ve azaltmaya ilişkin yükümlülükler artırılmasına ve bu konuda yasal yaptırımların artırılmasına rağmen, hala ülkemizde mesleki ölüm oranları düşürülememektedir. Esasen bu konuda ciddi olarak bir yapı ve kurumun oluşturulmamış olması nedeniyle maalesef resmi kayıtlar üzerinden, takip dahi edilememektedir. Acilen bu konuda tedbir alınması ve gerekiyorsa Sendikaları da içerisine dahil edecek bir Meslek Hastalıkları takip ve Teşhis Yapılanması oluşturulmalıdır.

  1. İŞLETME VE İŞYERLERİNDE UYGULANAN İSG ÇALIŞMALARI, İŞLETMELERDE YÜRÜTÜLEN ÜRETİM VE VERİMLİLİK HEDEFLERİNE PARELEL SÜRDÜRÜLMEMEKTEDİR.

Ülkemizde Üretim veya verimlilik hedeflerinin yükselmesi ve yılları sâri olarak devam etmesi, bu ülkenin bir ferdi olarak herkes gibi beni  de mutlu etmektedir.  Yeni işletmelerin açılması, Dünya düzeyinde rekabet etmemizden büyük bir memnuniyet duymaktayım.

Ancak, Yeni işyerlerinin gerçekliğine ve önceki işyerleri üzerinden elde edilen kanıtlara rağmen, çok az kuruluş üretim veya üretkenlik hedeflerine uygun olarak İSG ÇALIŞMALARINI REVİZE ETMEKTEDİR. Tüm operasyonel ekipler tarafından da bilindiği üzere, üretim ve hedeflerin yükseltilmesine paralel olarak HATA VE AKSAMALAR artar. Bu nedenle İSG çalışmaların bu gibi durumlarda acilen masaya yatırılması ve ya çalışmalara paralel ilave tedbirlerin alınması veya bu tedbirler alınıncaya kadar üretimi düşürerek hata olasılığı olan durumları engellemesi gerekmektedir.

Yukarıda belirtmiş olduğun bu 10 duruma karşılık bu yeni gerçekliklere ek olarak, LİDERLİĞİN Emniyet Performansının sürekli olarak uyanık tutulmasında ve İSG alanında emniyet performansının gelişmesinde en önemli faktörlerden birisi olduğunu belirtmeden geçemeyeceğim.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME;

Biz İşletme sahibi ve yöneticileri olarak, İstenmeyen sonuçlarla karşılaştığımızda, öncelikle şaşırır, genellikle de ya göstergelere karşı kör oluruz ya da onlara hak ettikleri ilgiyi göstermeyiz.

Unutmayalım ki, İstenmeyen güvenlik performansı, genellikle daha geniş işyeri ve organizasyon kültüründe ileride daha büyük sorunların ortaya çıkacağının bir belirtisidir.

Güvenlik performansı kötü bir eğilim göstermeye devam ettiğinde KALİTE, TESLİMAT, GÜVENİLİRLİK, VERİMLİLİK hatta MALİYET beklentilerinden sapmalar da görürüz.  Bu yeni durum gerçeklik haline geldiğinde artık bir güvenlik sorunu olarak, operasyonel liderliğin katılımını ve emniyet iyileştirme planından daha geniş yeni bir strateji geliştirmesini gerektiren organizasyonel bir soruna dönüşecektir.

Gözlemlenen bu eğilimleri liderlik ekibinizle birlikte gözden geçirmeyi düşünün. Güvenliğinizi ve genel iş stratejinizi günümüzün gerçeklerine uygun ve hazırlıklı hale getirmelisiniz. UNUTMAYALIM Kİ,

“İşyerinde İş Güvenliği, Arabayı Dikiz Aynasına Bakarak Yönetmeye Benzer.  “

“İş Güvenliğinde Ekstra dikkat ise; ekstra titizliği ve kalitenin, işyeri yönetimin tüm katmanlarında temel bir değer olduğu anlayışını beraberinde getirir”

Kazasız Günler Dileğiyle

İbrahim OĞUR

A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

(E. Baş iş Müfettişi)

YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.